Bu yazı dizimizde uluslararası inşaat projelerinde sıkça karşımıza çıkan ortak girişim (joint venture) kavramını ele alacağız. Bazen gerçekleştirilecek yapım işinin kapsamının büyüklüğü, bazen de farklı şirketlerin farklı alanlardaki üstünlüklerine ihtiyaç duyulması sebebiyle gündeme gelen ortak girişimler, bazı durumlarda da projelerin gerçekleştirildiği ülke veya ülkelerin kendi yerel şirketlerine söz konusu projelerde yer verilmesi talepleri doğrultusunda oluşabilmektedir.
Rusya’daki Sakhalin II projesinin Onshore Processing Facilities tesislerinin EPC (engineering – procurement – construction) yükleniciliğini üstlenen BETS BV ortak girişimini bir uygulama örneği olarak ele alalım. BETS BV bileşenleri ABD firması Bechtel Corporation, Türk firması ENKA İnşaat ve Rusya firması Teknostroyexport firmalarının bu ortak girişimdeki rollerini değerlendirelim. Bu girişimin ana gövdesi kuşkusuz söz konusu projenin birçok boyutunu yüklenen ENKA İnşaattır. ENKA’nın know-how veya referans gerektiren birçok projesine birlikte girdiği Bechtel Corp. da petrokimya endüstrisinde yetişmiş teknik eleman ve yöneticileriyle projeye destek vermiştir. Rus şirketi Teknostroyexport ise eski bir devlet teşekkülü olup hem ekipman ve işgücü anlamında yerel kaynaklardan (yatırım anlaşması koşullarınca bunların yalnız Rusya içinden değil, Sahalin adasından da sağlanması gerekiyordu) faydalanılmasını sağlamıştır. Ayrıca ortak girişime katılan Rus şirketi, işverenin sağladığı tasarımın ve inşaat işlerinin Rusya normlarına uygunluğunu da sağlama görevini üstlenmiştir.
Benzer şekilde yüklenecekleri projenin finansmanını yahut başka boyutlarını tek başlarına gerçekleştiremeyecek firmaların bu gibi güç birliklerine giderek ihalelerde ve işlerin tamamlanmasında başarı kazanmayı amaçladıkları görülmektedir. Yine yukarıda anlatılan biçimde proje gereklerinin farklı boyutlarını üstlenen bir tür iş bölümü şeklinde tasarlanan ortak girişimlerde de finansal kaynaklar, teminat mektupları ve sigorta poliçeleri, ekipman parkı, iş gücü, iş bitirme ve referanslar, teknik bilgi ve beceriler gibi birçok konuda şirketler varlıklarını dahil oldukları ortak girişimlere kullandırabilmekte, hatta özgüleyebilmektedirler. Yeni ülkelerde ihalelere katılmak isteyen firmaların da o ülkede deneyim sahibi firmalarla ortak girişimler kurduğu sıkça görülmektedir. Şüphesiz örnekler çoğaltılabilir…
Ortak girişimlerin Türk hukukundaki görünümüne gelince, öncelikle bunların kanunda yalnızca adi ortaklık şeklinde yer verildiğini belirtelim. Adi ortaklıklar ise Türk Borçlar Kanununun Adi Ortaklık Sözleşmesi başlıklı onsekizinci ve son bölümünde ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir. Ayrıca belirtelim ki adi ortaklıklar Türk hukukunda tüzel kişiliğe sahip olmadıklarından tüzel kişileri düzenleyen Türk Medeni Kanunu hükümlerinde adi ortaklığa dair düzenlemelere yer verilmemiştir.
O halde ortak girişimlere dair Türk hukukundaki düzenlemeleri kavramak için öncelikle Türk Borçlar Kanununun 620-645 maddelerini ayrıntılı olarak incelemeliyiz. Bunu bir sonraki yazımızda gerçekleştirecek ve diğer mevzuatla birlikte bilhassa inşaat sözleşmeleri (eser sözleşmeleri) yönünden etkilerini tartışacağız.
(Koray Çölkuşu hakkında kısaca bilgi almak için tıklayınız.)