Ticaret hukukumuzda yönetim kurulu üyelerinin hakları ve sorumlulukları her zaman tartışma konusu olmuştur. Birçok konuda olduğu gibi bu hususta da yeniliklere cevap veremeyen eski kanun 2011 yılında çıkarılan yeni kanun ile ilga edilmiştir. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda anonim şirket yönetim kuruluyla ilgili getirilen yenilikler şunlardır:
-Yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olmaları zorunluluğunun kaldırılması
-Azlığa yönetim kurulunda temsil hakkı
-Yönetim kurulu üyelerinin görevleri sırasında şirkete kusurlarıyla verecekleri zararın sigorta ettirilmesi
-Borca batıklıkta nesnellik ve önlemler
-Yönetim kurulunun bir üyeyle kurulabilme imkanı
Anonim Şirket Yönetim Kurulu
TTK’nın 359. Maddesine göre; anonim şirketin, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş, bir veya daha fazla kişiden oluşan bir yönetim kurulu bulunur. Bir tüzel kişi yönetim kuruluna üye seçildiği takdirde, tüzel kişiyle birlikte, tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen, sadece bir gerçek kişi de tescil ve ilan olunur; ayrıca, tescil ve ilanın yapılmış olduğu, şirketin internet sitesinde hemen açıklanır. Tüzel kişi adına sadece, bu tescil edilmiş kişi toplantılara katılıp oy kullanabilir.
Yine kanunun ilgili maddesinin devamındaki fıkralara göre; yönetim kurulu üyelerinin ve tüzel kişi adına tescil edilecek gerçek kişinin tam ehliyetli olmaları şarttır. Üyeliği sona erdiren sebepler üye seçilmeye de engeldir. Devlet, il özel idaresi, belediye, köy ile diğer kamu tüzel kişilerinin pay sahibi olduğu şirketlerde, sayılan tüzel kişiler veya bunların gerçek kişi temsilcileri yönetim kuruluna seçilebilir. Yönetim kurulu üye sayısı ikiden fazla olan şirketlerde üyelerin tamamının aynı kamu tüzel kişisinin temsilcisi olmaması şartıyla kamu tüzel kişisini temsilen birden fazla gerçek kişi yönetim kuruluna seçilebilir.
Yönetim Kurulu Üyelerinde Aranacak Nitelikler
Yeni kanunun ilk halinde yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yükseköğrenim mezunu olması şartı vardı. Ancak gelen tepkiler üzerine bu şart kaldırıldı. Üyelerde aranan nitelikler Anonim Şirketlerde Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Bu Toplantılarda Bulunacak Bakanlık Temsilcileri Hakkında Yönetmeliğin 30/2 maddesinde sayılmıştır. Buna göre, yönetim kurulu üyesi seçilecek kişilerin;
-Tüzel kişi adına tescil edilecek gerçek kişi de dahil olmak üzere tam ehliyetli olması,
-DMK’ya göre 28. madde hükmü saklı kalmak kaydıyla devlet memuru olmaması
(Memurların üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulmuş yardım sandıklarının yönetim, denetim ve disiplin kurulları üyelikleri ile özel kanunlarda belirtilen görevler bu yasaklamanın dışındadır.)
-İflasına karar verilmemiş olması
-Özel mevzuatı ve/veya şirketin esas sözleşmesi ile getirilen özel şartları taşıması gerekmektedir.
Yönetim Kurulu Üyelerinin Görev Süresi
Anonim ortaklık yönetim kurulu üyelerinin görev süreleri TTK’nın 362. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, Yönetim Kurulu üyeleri en çok üç yıl süreyle görev yapmak üzere seçilir ve esas sözleşmede aksine hüküm olmadığı takdirde aynı kişi yeniden seçilebilir. Kanun maddesinin ikinci fıkrasında 334. madde ile ilgili istisnaya değinilmiştir.
Söz konusu madde şöyledir:
(1) Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişilerinden birine, esas sözleşmede öngörülecek bir hükümle, pay sahibi olmasalar da, işletme konusu kamu hizmeti olan anonim şirketlerin yönetim kurullarında temsilci bulundurmak hakkı verilebilir.
(2) Birinci fıkrada yazılı şirketlerde pay sahibi olan kamu tüzel kişilerinin yönetim kurulundaki temsilcileri, ancak bunlar tarafından görevden alınabilir.
(3) Kamu tüzel kişilerinin yönetim kurulundaki temsilcileri, genel kurul tarafından seçilen üyelerin hak ve görevlerini haizdir. Kamu tüzel kişileri, şirket yönetim kurulundaki temsilcilerinin bu sıfatla işledikleri fiillerden ve yaptıkları işlemlerden dolayı şirkete ve onun alacaklılarıyla pay sahiplerine karşı sorumludur. Tüzel kişinin rücû hakkı saklıdır.
Yönetim kurulu üyelerinin hak ve görevlerini haiz olan bu temsilcilerin görevi kendiliğinden sona ermez. Ancak atayan tarafından görevden alınabilirler. Dolayısıyla bir süre sınırlaması da söz konusu değildir. Görevden alınmadıkları sürece göreve devam ederler.
Konuyla ilgili Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 25.02.2014 tarih ve E.2012/13135, K.2014/3515 sayılı kararı şöyledir:
Anonim şirketlerde görev süresi biten yönetim kurulu üyelerinin bu sıfatlarının kendiliğinden düşeceğine dair bir hüküm bulunmaması sebebiyle yönetim kurulunun yeni yönetim seçilene kadar olağanüstü ve acil durumlar için görevlerine devam edeceklerinin kabulü gerekir.
Yönetim Kurulu Üyeliğinin Sona Ermesi
Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeliğini sona erdiren haller; üyelerin, eğer belli bir süre için seçilmişlerse bu sürecin sona ermesi, üyelik için gerekli kanuni şartları veya esas sözleşmede öngörülen nitelikleri kaybetmesi, iflasına karar verilmesi ve ehliyetinin kısıtlanmasıdır.
Konuyla ilgili Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 22.01.2014 tarih ve E.2013/11264, K.2014/1339 sayılı kararı şöyledir:
Davacının hazır olmadığı genel kurul toplantısında yönetim kurulu üyesi seçildiği, herhangi bir kabulü olmadığı halde yapılan seçimlerde varmış gibi hazirun cetveli ile toplantı karar tutanağına imza atılmak sureti ile sorumlu hale getirildiği, davacının yönetim kurulu üyesi olduğuna yönelik imzası ile tevsik ettiği bir karar bulunmaması ve dolayısıyla rızasının da olmaması sebebiyle baştan sakat doğan işlemin iptalinin gerektiği gerekçesiyle, davacının yönetim kurulu üyeliğinin iptaline karar verilmesi gerekmiştir.
Şirketin Yönetimi ve Yönetimin Devri
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, eski kanundan farklı olarak, yönetim kurulunun hemen hemen üyelerinin tümünün, yürütme yetkisini haiz olmayan (non-executive) üye konumuna geçebildiği esnek bir rejim benimsemiştir. Bu bağlamda;
-TTK yönetim hakkı ile temsil yetkisini birbirinden ayırmıştır.
-Devir esas sözleşmesel dayanağı gerektirir ve ancak yönetim kurulu tarafından kabul edilen bir teşkilat yönergesi ile yapılır.
-Korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir şekilde ortaya koyan alacaklılar bu yönerge hakkında bilgilendirilir.
-Hüküm ile yönetim kurulu yanında ondan tamamen bağımsız “yönetim” diye adlandırılan bir organ oluşturulmamış, yönetim kurulu ile “yönetim” arasında kesin bir ayrım bulunduğu anlayışı reddedilmiş, sadece şirketin işletme konusunun elde edilebilmesi için gerekli tüm kararların alınması hakkının, yani bir iç ilişki hakkı olan yönetimin kısmen veya tamamen devrine imkan verilmiştir.
-TTK, yönetim kuruluna, şirketin yönetimini, bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya yönetim kurulu üyesi olması şart olmaksızın üçüncü bir kişiye ya da kişilere devretme imkanı getirmektedir. Yönetim devri kısmen veya tamamen olabilir
-Yönetim kuruluna ticari mümessil ve ticari vekil atama yetkisi de verilmiş olup bu yetki devredilemez niteliktedir.
Yararlanılan Kaynaklar
- 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu
- 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu
- 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
- Altaş, S. (2021). Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Şirketler (Açıklamalı, İçtihatlı, Örnekli). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Dedeağaç, E., & Sapan, O. (2013). Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu ve Hukuki Sorumluluğu. Ankara: Ankara Barosu Başkanlığı-ARCS Ofset Matbaacılık.
- Demir, E. E. (2016). Anonim Şirket yönetim Kurulu Bünyesinde Oluşturulan Komiteler. Yüksek Lisans Tezi, 61-64.
- Kaya, M. İ. (2015). Anonim Şirket Yönetim Kurulunun Denetim ve Gözetim Görevi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2014 Özel Sayı, 3261-3286.
- Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliğ
- Türe, M. (2021). Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğunda İbra ve Zamanaşımı. Bursa: Dora Yayıncılık.